Korte geschiedenis
Dhr. François Boone richtte in 1956 het ‘Comité Kerstmis in de Stad’ op. Hij en zijn echtgenote, Mevr. Jacqueline Dierckx bezaten een geweldige geestdrift. Hun optimisme en positief denken, gesterkt door hun diep christelijk geloof, hadden een duidelijke missie, die nu meer dan ooit van tel is: ‘In deze tijden waar er alsmaar meer vervlakking heerst, willen we de Turnhoutenaren uitnodigen stil te staan bij de echte betekenis van Kerstmis: een uitnodiging tot vrede.’ Dhr. François Boone was helemaal vol van het kerstgebeuren…

Toen er in 1955 werken waren in de kerk van buurgemeente Kasterlee, verhuisde men het tafereel met de Heilige Familie ‘toevallig’ naar buiten. Toen François dit zag, was het meteen duidelijk dat er in Turnhout ook zoiets moest komen.

Er werden gesprekken gevoerd met o.a. deken Reynen en het gemeentebestuur.  Het idee kreeg meer en meer vorm en in 1957,stond de eerste stal op de Grote Markt van Turnhout: in de kerktuin van de St. Pieters- en St. Barbarakerk.
De eer van de eerste Belgische buitenkerststal ging dus niet naar Turnhout, maar naar Kasterlee! De Turnhoutse expertise, het enthousiasme, de verwondering van de vele toeschouwers zorgden wel voor een verspreiding van het initiatief om een levensgrote kerststal te bouwen in de hele provincie Antwerpen en ver daarbuiten.

Het ‘Comité Kerstmis in de Stad’ ontwierp telkens een heel andere stal met authentieke materialen tot in 2012, het jaar van de heraanleg van de Grote Markt. Vanaf toen was de kerktuin te klein om een stal in een typische context te bouwen.  Sindsdien heeft de stal steeds dezelfde basisconstructie. De aankleding en kleinigheden kunnen veranderen.

Elk jaar wordt aan de bouw van de kerststal een solidariteitsactie gekoppeld waarvan de opbrengst naar een goed doel gaat…

Zo waren er vroeger ook groot opgezette acties:

• in 1960 was er een grote ‘Kolenslag’ voor Levensvreugde en het Jongenstehuis van Weelde.
• in 1961 werd de nadruk gelegd op ‘Ons kerstgeschenk voor de Turnhoutse missionarissen’ (Kongo).
• in 1963, onder de slogan ‘Ook wij bouwen mee’ werd een aardig bedrag ingezameld voor de bouw van de Sint Franciscuskerk én voor de inrichting van een revalidatiecentrum voor gehandicapten in Turnhout…
• in 1967 werd aan de slachtoffers van de tornado in Oostmalle gedacht.
• in 1970 (en nog vele jaren later) werden de ‘gastarbeiders’ op een Kerstfeest uitgenodigd…
• Ook in 1973, tijdens ‘de sobere jaren’, werden voor zorginitiatieven zoals ‘Home Prinses de Merode’ een aardige duit in het zakje gestopt.

Daarna kwamen instellingen voor mensen met een beperking steeds meer en meer in de kijker… Mensen worden nu nog steeds aangemoedigd om financiële giften te doen.
Zo worden er kerstkaarten met foto’s van kerststallen door de jaren heen verkocht. 
De laatste jaren mag ‘Talander Fonds vzw’ een financieel geschenk ontvangen. Zij leveren de levende dieren in de kerststal.

Jaar van ontstaan
1957

Oorspronkelijke initiatiefnemers
Dhr. François Boone en Mevr. Jacqueline Dierckx

Ontwerper kerststal
De eerste 40 jaren vond het comité kerstmis in de Stad het een uitdaging om telkens weer een unieke stal op de Grote Markt te bouwen. Bouwmeester Jos Proost en later Paul Proost zorgden steeds voor een mooie, verzorgde en unieke stal. Telkens naar de traditie van onze Kempische stallen en woningen van destijds. De meeste Kempische bewoners woonden in zeer kleine, sobere woningen, die opgetrokken werden met materialen die te vinden waren in de omgeving (stro, leem, takken, hout, …). Foto’s, postkaarten, tekeningen van vroeger werden gebruikt als leidraad voor het ontwerp. Ook de begeestering van Remi Lens, Jacob Smits, Felix Timmermans, Dirk Baksteen werkten inspirerend…

Vanaf 2012, na de heraanleg van de Grote Markt, was er geen plaats meer in de kerktuin. Er werd toen door het stadsbestuur gekozen voor een opstelling op de Turnhoutse kasseien, zonder deze op te breken of te beschadigen. Vanaf toen werd ook gebroken met de traditie van telkens een‘andere’ stal te bouwen. Het huidige Comité Kerstmis in de Stad tracht wel met kleine verschillen en gewijzigde opstellingen van beelden en dieren een ‘andere look’ te realiseren…

Huidigebeheerders van de kerststal
Het Comité Kerstmis in de Stad beheert de kerststal nog steeds. De opbouw van de kerststal gebeurt vandaag door stadspersoneel, terwijl de stro-dakbedekking gebeurt door een professionele strodekker. De aankleding van de stal, het plaatsen van de beelden, het aanbrengen van de attributen en de afwerking gebeurt nog steeds door de vrijwilligers van het comité.

Gebruikte materialen en oorsprong
Vele materialen (balken, poorten, ramen, …) voor de opbouw zijn afkomstig uit hoeves die de tand des tijds niet overleefd hebben…
Zo werd de allereerste kerststal van 1957 volledig opgetrokken met materiaal van boerderij ‘Fons Sprangers’, toen gelegen aan de Oosthovensesteenweg 220 te Turnhout.
De huidige stal is een verzameling van verschillende afbraken van Kempische boerderijen.

Ontwerpers en makers van de kerstbeelden
De eerste beelden van de Heilige Familie werden in 1957 ontworpen door Vik Avonds.
In 1961 schonk Juffrouw Cécille Misonne zes nieuwe beelden, gemaakt in de ateliers van ‘Mannequins Reper. Cires artistiques belges’ in de Adolf Lavalléestraat te Brussel.
Veelvuldig vandalisme maakt dat er nog slechts drie van de oorspronkelijke beelden bestaan.
Een 4^e beeld zal mogelijks, na restauratie, terug in de stal komen…  De andere 2 zijn onherroepelijk verloren gegaan. Het wassen Kind is vervangen door een latex exemplaar.
Schenkers en vrijwilligers zorgden door de jaren heen regelmatig voor nieuwe kleding.
Vandaag worden de beelden gekleed met een basiskleed, aangevuld met losse lappen stof, elk jaar weer iets anders.

Leuke anekdotes

• In 1959 werd door priester Ludovic Caron het logo, dat nog steeds ongewijzigd gebruikt wordt, ontworpen.  Vanaf toen werd het ook de naamgeving ‘Kerstactiecomité’ gewijzigd in ‘Comité Kerstmis in de Stad’.
• In 1964 werd de Turnhoutse kerststal opgesteld op de Brusselse Grote Markt en in onze stad vervangen door een woonwagen van de Laguit.
• In 1967 verwees een richtingwijzer op de Grote Markt naar Oostmalle waar na de tornado een Turnhoutse stal gebouwd werd in de overgebleven toren van de gesneuvelde kerk. De Turnhoutse Grote Markt bleef dat jaar zonder stal.
• Om het 10-jarig bestaan te vieren, zong het kinderkoor ‘De acht van Martens’, uit Hoogstraten, met hun frisse kinderstemmen 4 Vlaamse kerstliederen in.  Een single(vinylplaat) werd geperst en verspreid om de kerstvreugde mee uit te zingen!
• In 1969 werd de kerststal vervangen door de wijtewagen waarmee Stijn Streuvels begraven werd. Deze huifkar inspireerde Remi Lens bij het bedenken van zijn kerstspel.
• In 1979 verhuisde ter gelegenheid van het Brusselse Millennium de kerststal opnieuw naar onze hoofdstad. Sindsdien staat er nog steeds ieder jaar een Kempische stal op de Grote Markt van Brussel!
• In 1981, voor het 25-jarig jubileum van de kerststal, schonk het comité een muzikaal geschenk aan de stad: kerstliederen gecomponeerd voor de beiaard van de Sint-Pieterstoren !
• In 1989 werd het boek ‘Daar sloten noch vensters noch deuren’, geschreven door Gui Van Gorp, gepubliceerd.
• In 1989, in de bijtende koude en sneeuw, werd in Losheim (Eifelgebied) een Kempische stal gebouwd door de Turnhoutse vaklui die al die jaren de kerststal op onze Grote Markt bouwden.  De stal was hét orgelpunt, de hoofdattractie van Krippana, de grote internationale tentoonstelling van de kerststallen.  De ‘Aussenkrippe mit den lebendige Tieren’ is tot op heden nog steeds, het hele jaar door, te bezichtigen !
• In 1995 verliet de os de kerststal en veroorzaakte een spoor van vernieling tijdens zijn verkenningstocht door Turnhout…
• Er werd meermaals een lammeke geboren in de kerststal, we schrijven zeker 2005, 2009 en 2016…
• In 2006 werd met een indrukwekkende Driekoningenstoet het 50-jarig jubileum gevierd. Veel verklede kinderen en jongeren trokken met een grote kudde schapen en zelfs 3 kamelen door de winkelstraten richting kerststal op de Grote Markt. Tegelijkertijd vond in het cultureel centrum De Warande een grootse kerststallententoonstelling plaats.
• In 2016 nestelde zich een verdwaalde eend in de kerststal – zij vond er een nieuwe thuis! Tegelijkertijd werd het 60-jarig bestaan gevierd met een overzichtstentoonstelling in Kunsthuis Theobaldus, in samenwerking met Heemkundekring Het Bezemklokje.
• Minder leuk is het gegeven dat tot 11 maal toe de kerststal bezocht werd door mensen met minder goede bedoelingen: beelden werden onthoofd en verbrijzeld, het kindje Jezus werd meermaals gestolen, de ezel werd losgelaten, …  Eén keer werd het ‘ontvreemde’ kindje Jezus teruggevonden bij het inkomportaal van het voormalig moederhuis, kraamkliniek Maria-Gabriël,  in de Korte Begijnenstraat…

Heb je meer info over deze kerststal? Vul dan dit formulier in of neem contact op met ons.